Het kiezen van de juiste Romeinse helm kan voor reenactors en verzamelaars een lastige uitdaging zijn. Romeinen gebruikten verschillende type helmen. In deze blog helpen we met het maken van de juiste keuze. In deze blog gaan we in op de verschillende typen Imperiale Galea helmen, ook wel 'Wiesenaue’ helmen genoemd.
In andere blogs behandelen we verschillende andere typen Romeinse helmen uit de Romeinse Republiek (6e - 1e eeuw v.chr.) en het Laat-Romeinse Rijk (3e tot 5e eeuw n.chr).
Robinson typering
Russell-Robinson (1975) typeerde Galea helmen in twee groepen, Gallische en Italische helmen. Deze classificatie kan misleidend zijn omdat beide typen helmen door fabricae overal in het Romeinse rijk werden gemaakt. Moderne historici hebben het daarom regelmatig over de 'Wiesenaue’ (Imperiale helmen) en Hagenau (Coolus helmen). Echter biedt de Robinson typering de mogelijkheid om aandacht te geven aan een grote diversiteit van dit type helm en daarom gebruiken we deze typologie hier. Allereerst noemen we enkele valkuilen.
Wapens en bepantsering vanuit verschillende fabricae vanuit het hele Romeinse rijk. Het resultaat was een mix van verschillende helmen van ongeveer hetzelfde type met elk kleine verschillen. Een Romeins legioen had dus nooit uniforme helmen. Daarnaast werden helmen en pantser hergebruikt en konden dus voor aanzienlijk lange tijd worden gedragen. Er is geen bewijs dat Italische Galea helmen uitsluitend uit fabricae uit Italië kwamen.
Helmkammen
De helmkammen waren net als de messingen decoratie op deze helmen bedoeld om vijanden te intimideren. De helmkam maakte de drager ongeveer 20 cm langer, net zoals de veren op de vroegere Montefortino en Coolus helmen.
Sommige van de Imperiale Galea helmen hadden een bevestiging voor een helmkam. Mogelijk werden helmkammen door officieren zoals de centurion of optio gedragen. Mogelijk droegen alle legionairs tijdens militaire parades een helmkam, maar werden deze enkel door officieren ook tijdens veldslagen gedragen. Er is enig bewijs (de geschriften van Vegetius en sommige beelden) dat legionairs hun helmkammen longitudinaal monteerden, terwijl centurions ze transversaal monteerden.
De kammen waren meestal gemaakt van pluimen of paardenhaar. Hoewel de haren meestal rood waren, kwamen de kammen mogelijk ook in andere kleuren voor, zoals geel, paars en zwart, en mogelijk in combinaties van deze kleuren, zoals afwisselend geel en zwart.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/romeinse-helmkam-wit-metalen-onderkant.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/romeinse-helmkam-rood-metalen-onderkant.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/romeinse-helmkam-wit.html
Keltische Agen/Port helmen
De Galea helmen zijn waarschijnlijk doorontwikkeld vanuit Keltische helmen Agen/Port, vernoemd naar hun vindplaatsen. Ten tijde van Caesars Gallische oorlogen droegen legionairs de bronzen (messingen) Montefortino en vroege Coolus helmen (type A). Deze waren aanzienlijk minder sterk dan de stalen helmen van de Gallische vijand.
Waarschijnlijk hebben de Romeinen rond de 1e eeuw v.Chr. daarom stalen Gallische helmen na laten maken en aanpassen naar hun eigen wensen. Deze innovatie beïnvloedde ook het ontwerp van de Coolus helmen.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-helm-nidau.html
Gallische galea A t/m K
De Imperiale Gallische Galea helm is een indrukwekkend voorbeeld van de evolutie van Romeinse militaire uitrusting. Het ontwerp is gericht op functionaliteit en massaproductie. De Romeinse legionair droeg een groot scutum waar vrijwel de gehele voorkant van een persoon mee kon worden beschermd. De kwetsbare plekken waren dus bij de onderbenen en bij het hoofd en de nek. Daarom werd bij zowel de latere coolus als de imperiale helmen nadruk gelegd op de wangplaten en nekbeschermer. De helmkom van de Galea helmen volgt dezelfde vorm als de Keltische Port helmen en is uitgerust met een nekbeschermer en wangkleppen. Vanaf het Imperiale Gallische type B kregen de helmen naast oorgaten ook oorbescherming, die gemaakt waren van een losse uitstekende strip. Latere exemplaren waren voorzien van een handvat aan de achterkant, waarmee de helm tijdens marsen eenvoudig met een veter rond de nek kon worden gedragen. De meeste Gallische Galea helmen hadden een kenmerkende wenkbrauw beschermer. Deze lijkt op een rechte ‘zonneklep’ halverwege de voorkant van de helm. Deze beschermer zorgde ervoor dat zwaarden die afgeleden op de helmkom niet in het gezicht terecht kwamen.
De Imperiale Gallische Galea helmen waren duidelijk beïnvloed door Gallische stijlen, ook in hun versieringen. Ze hadden een halfronde kroon die op wenkbrauwen of vleugels lijkt, een verlengde nekbeschermer en een frontale versteviging. Deze helmen werden meestal gemaakt van ijzer, hoewel er ook exemplaren van brons bekend zijn.
Gallische Galea type A (begin 1e eeuw n.Chr.)
Deze replica betreft een Gallische Galea die is teruggevonden in Nijmegen en dateert uit de 1e eeuw na Christus. Het origineel, gemaakt van ijzer, stamt uit de regeringsperiode van keizer Augustus en wordt beschouwd als een van de eerste modellen van de Imperiale Gallische of Weisenau typologie.
Op basis van bijbehorende aardewerkvondsten wordt het exemplaar gedateerd tussen het einde van de 1e eeuw voor Christus en het begin van de 1e eeuw na Christus (de Augustus Periode). De helm heeft aan de voorzijde van de schedel twee verhoogde "wenkbrauwen", een kenmerk dat typisch is voor alle helmen van deze typologie. Daarnaast heeft het ontwerp ooropeningen zonder aanvullende bescherming.
De vondst vertegenwoordigt een belangrijk voorbeeld van vroege Romeinse helm ontwerpen, die functionele en esthetische innovaties combineren en gedurende deze overgangsperiode veel werden gebruikt.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-imperiale-gallische-galea-a-noviomagus.html
Gallische Galea type C (midden 1e eeuw)
Dit is een replica van een Romeinse helm uit de 1e eeuw n.Chr. Hij is teruggevonden in de rivier de Kupa, bij Sisak, in Kroatië. Het origineel is tentoongesteld in Zagreb.
Robinson beschouwde het type "G" als de typische helm van het midden van de 1e eeuw. Een bekend voorbeeld van dit type komt uit Mainz-Weisenau. Archeologische vondsten van dit type helm zijn ook gedaan in Groot-Brittannië, op de oude locatie Camulodunum (het huidige Colchester), daterend uit de Boudicca-opstand in 61 na Christus.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-imperiale-gallische-galea-c-siscia.html
Gallische Galea type F
Dit is een replica van een Romeinse helm die in het amfitheater van Besançon in Frankrijk is gevonden. Dit was de hoofdstad van de Sequani, die Julius Caesars hulp inriepen om de Germanen te verdrijven. Een dergelijke helm is ook in Joegoslavië teruggevonden.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-imperiale-gallische-galea-f-vesontio.html
Gallische Galea type G (2e helft 1e eeuw n.chr.)
Dit is een replica van een exemplaar dat in Hebron, Palestina, werd gevonden. Het origineel werd tussen circa 100 en 150 n.Chr. gedragen.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-imperiale-gallische-galea-g-borbetomagus.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-gallische-galea-g-optio.html
Gallische Galea type H (1e eeuw)
Dit is een replica van een Romeins origineel uit de vroege 1e eeuw na Christus, dat werd teruggevonden in Augsburg, Duitsland. Dit type helm lijkt sterk op het type G, maar onderscheidt zich door een andere stijl van verhoogde "wenkbrauwen" en een meer hellende nekbeschermer, wat extra bescherming bood aan de achterzijde van het hoofd.
Het meest complete voorbeeld van dit type werd opgegraven langs de rivier de Lech nabij Augsburg en wordt gedateerd tussen de eerste helft van de 1e eeuw en de 3e eeuw na Christus. Dit type helm is een van de meest iconische Romeinse legionairshelmen, naast het type G, waarmee het bijna identiek is.
De datering van deze helm is vrij nauwkeurig vastgesteld op het midden van de 1e eeuw na Christus, wat het een uitstekende keuze maakt voor re-enactments uit de periode van keizer Nero en waarschijnlijk het daaropvolgende decennium.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-imperiale-gallische-galea-h-augusta-vinde.html
Imperiale Italische helmen
Net als de Imperiale Gallische helm verscheen de Imperiale Italische helm voor het eerst tijdens de Late Republiek en bleef in gebruik tot de 3e eeuw n.Chr. De algemene uitstraling van de Imperiale Italische helm lijkt sterk op die van de Imperiale Gallische helm. Toch vertoont de Italische variant mogelijk invloeden van de Attische Griekse helm uit de 4e tot 3e eeuw v.Chr.
Officiershelmen?
In de moderne tijd wordt deze helm vaak geassocieerd met officieren zoals centurions en leden van de Praetoriaanse Garde. De reden hiervoor was dat sommige Italische Galea helmen luxer zijn gedecoreerd dan de algemene Galea helmen. Het is echter onduidelijk of de helm een rangteken was of simpelweg een teken van het grotere financiële vermogen van deze soldaten, of geen van beide.
Andere unieke kenmerken zijn de ronde schijfvormige bevestiging voor kammen en het ontbreken van wenkbrauwen. Een aantal bewaarde exemplaren van dit type zijn van brons in plaats van ijzer gemaakt, wat meer aansluit bij de Italische dan de Keltische traditie.
Verstevigde helmkom en lange nek- en wenkbrauwbeschermer
Na de Dacische oorlogen van keizer Trajanus in 101 na Christus werden gekruiste verstevigingen toegevoegd aan de helmkom, om de legionairs te beschermen tegen de gebogen zwaarden van de Daciërs, die Romeinse schilden konden doorboren en aanvallen van bovenaf uitvoerden.
Vanaf de tweede eeuw werd de nekbeschermer aanzienlijk breder waardoor hij ook de schouders begon te beschermen. Daarnaast werd bij sommige exemplaren ook de wenkbrauwbeschermer verbreed.
Imperiale Italische Galea B
Dit is een reproductie van een Romeinse helm gevonden in Klakanje, Kroatië. Dit type helm werd gedragen gedurende de Dacische oorlogen in 101-102 n.Chr.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-imperiale-italische-galea-b-dacia.html
Imperiale Italische Galea D 2e eeuw n.Chr.
Dit is een replica van een Italische Galea die in het Romeinse fort bij Krefeld, Duitsland gevonden werd. Waarschijnlijk werd hij tussen 70 en 150 n.Chr. gedragen. Een dergelijke helm is ook in Mainz teruggevonden. Dit is misschien wel de mooiste versierde helm uit de late 1e eeuw n.Chr. Hoewel sommige van deze helmen misschien naast de Italische C werden gebruikt, is dit zeker een geweldige helm voor een legionair uit de regeerperiodes van Vespasianus, Titus en Domitianus.
Dit type was versierd met gouden patronen en leek een massaproduct te zijn. De nekbeschermer en het achterste deel waren zeer versterkt, mogelijk om legionairs beter te beschermen tegen de gebogen zwaarden van de Daciërs tijdens de verovering van Dacia in de jaren 101-106 n.Chr.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-imperiale-italische-galea-d-gelduba.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-imperiale-italische-galea-d-moguntiacum.html
Imperiale Italische Galea G
Dit is een replica van een exemplaar dat in Hebron, Palestina, werd gevonden. Het origineel werd tussen circa 100 en 150 n.Chr. gedragen.
Dit is de perfecte helm voor een legionair uit de eerste helft van de 1e eeuw na Christus. Met zijn kruisvormige versterking op de schedel is dit de typische helm die legionairs droegen tijdens de regeerperiodes van Trajanus (98-117) en Hadrianus (117-138).
Type "G": Dit type was vrijwel identiek aan het "D"-type, maar bood betere bescherming aan de nek, zelfs tegen zijdelingse aanvallen. De schijf aan de achterkant was zowel schuin als gebogen ontworpen.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-imperiale-italische-galea-g-hebron.html
Imperiale Italische Galea H
Dit is een replica van een Italische Galea die in de Balkan is gevonden. Het origineel werd waarschijnlijk tussen 150 en 250 n.Chr. gedragen.
Deze helm, gedateerd aan het einde van de 2e eeuw na Christus, is het laatste type uit de Imperiale Italische familie. Het is uiterst beschermend en heeft alle typische kenmerken van eerdere keizerlijke helmen, maar dan bijna overdreven. Type "H" is een van de best bewaarde types. Deze helm was zeer rijk versierd en intern bijzonder goed versterkt. Het bovenste gedeelte had decoratieve elementen zoals "adelaarsvleugels" of "wenkbrauwen". De nekbeschermer was diep en bood uitstekende bescherming. Dit type werd vermoedelijk geleverd aan het Romeinse leger tijdens de Antonijnse en Severaanse dynastieën.
Dit is een helm die zeker zou passen bij een legionair die vocht tijdens de Marcomannische Oorlogen (167-189), de regeerperiode van Commodus (180-192) en de regeerperiode van Septimius Severus (193-211).
Nee, dit is geen herhaling. Dit is inderdaad dezelfde typologie van de helm hierboven, maar historisch gezien was deze volledig van brons gemaakt (onze replica is van messing).
Zoals je kunt zien, is ook de versiering aanzienlijk anders. Een perfecte helm voor de tweede helft en het einde van de 2e eeuw na Christus..
https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-imperiale-italische-galea-h-haemus.html
Hulptroepengalea B, Moguntiacum
Dit is een replica van een helm die werd gevonden in Mainz, Duitsland, en oorspronkelijk bedoeld was voor de Romeinse auxiliae (hulptroepen). Het origineel dateert uit de 1e eeuw na Christus. Een soortgelijk exemplaar is te bezichtigen in het museum in Cardiff.
Hoewel deze helm eenvoudiger is in ontwerp dan zijn tijdgenoten, zoals de Italische C en D, wordt aangenomen dat hij voornamelijk door de auxiliae werd gedragen. Toch is er geen enkel bewijs dat het gebruik ervan door reguliere Romeinse legionairs uitsluit. Hierdoor kan deze helm zowel in een auxilia- als legionairs context worden geplaatst.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/deepeeka-hulptroepengalea-b-moguntiacum.html