In onze blogs over de Jamna nomaad en de bronstijd krijger gaan we in op de migratie van de proto-indo-Europese steppenvolkeren naar Europa en hoe dit onze Bronstijd en ons Europese DNA heeft beïnvloed.
In deze blog focussen we ons op hun religie, die uiteindelijk zou doorontwikkelen naar de Griekse, Keltische, Slavische en Germaanse religies.
Bronstijd religie
De Indo-Europese religie staat aan de basis van vele andere religies, zowel in Europa als in Azië. De migratie naar Europa heeft geresulteerd in de Europese paganistische religies zoals die van de Romeinen, Grieken, Slaven, Vikingen, Germanen en Kelten. Uit de Indo-Europese migratie richting Azië zijn o.a. de Perzische, Boeddhistische en Hindu religies voortgekomen. Hierdoor zijn er veel gelijkenissen tussen al deze religies te vinden.
Als we kijken naar het Europees paganisme van de late bronstijd, dan baseren we ons op een hypothetische religie die is gebaseerd op reconstructie vanuit de latere daaropvolgende religies.
Verondersteld wordt dat de Indo-Europese cultuur een polytheïstische religie heeft gehad, wat betekent dat meerdere goden werden vereerd.
In de mythologie en religieuze overtuigingen van de Indo-Europese volkeren zijn veel gemeenschappelijke elementen te vinden. Voorbeelden hiervan zijn de aanbidding van de hemelgod en de zon, en de nadruk op rituelen en offers.
Naast de vele goden stond ook de levensboom centraal in Indo-Europese religie.
In veel verschillende Indo-Europese religies kan je overeenkomsten zien in de belangrijkste goden, bijvoorbeeld Odin en Zeus of Freya en Afrodite.
Voor meer informatie over de Indo-Europese religie zie: https://www.celticwebmerchant.com/nl/blogs/info/indo-europese-goden-cultuur-samenleving/
Natuur religie
Het Europese paganisme wordt niet onder de natuurreligies geschaard. Natuurreligies zien natuurlijke elementen als goden of de kracht van de natuurlijk zelf wordt vereerd. Dit is niet het geval in Europees paganisme. Wel speelde natuurlijk een belangrijke rol, zo werden bomen bijvoorbeeld gezien als representatie van de Levensboom en om die reden vereerd. Men geloofde ook dat meren en rivieren plekken waren waar verschillende “werelden” bij elkaar kwamen. Sommige dieren werden vereerd voor bepaalde eigenschappen die ze representeerden, zoals het zwijn (kracht), de wolf (sluwheid en dodelijkheid) en de beer (kracht).
Net als in veel pagan religies werden ook de seizoen vereerd, met vieringen van de “equinoxen”. De Gallische kalender van Coligny laat zien dat overgangen naar de dodelijke winter en de vruchtbare zomer vooral erg belangrijk waren, net als mid-zomer.
De Indo-Europese kijk op de natuur is ook te zien in sommige goden. De Griekse godin Artemis is een onaantastbare, maagdelijke godin waar met groot respect mee werd omgegaan. Anders zou haar reactie vernietigend zijn. Een kanttekening hierbij is dat Artemis, net als de Keltische god Cernunnos, mogelijk stamt uit de tijd van voor de eerste boeren. Sommige goden werden gelinkt aan specifieke dieren, soms was dit ook zichtbaar in hoe ze werden afgebeeld. Zo werden zowel Cernunnos als Artemis gelinkt aan het hert.
Priester of Sjamaan?
Tegenwoordig worden de termen priester en Sjamaan vaak als synoniemen gebruikt in pagan context, wat niet helemaal correct is. Daarom is het belangrijk dat we goed kijken welke term we willen gebruiken voor onze Bronstijd priester.
Sjamaan is een leenwoord dat in de 17de eeuw is overgenomen uit het Russisch. Het werd door Westerse kolonisten te pas en te onpas gebruikt voor alle inheemse priesters die ze tegenkwamen in hun koloniën. Dit terwijl de inheemse stammen in veel regio’s deze term zelf niet gebruiken of überhaupt geen specifieke naam hebben voor hun priesterklasse. Het moderne beeld van sjamanisme is vooral gebouwd op het idee dat er overal (geesten)krachten zitten en dat deze vereerd en aangeroepen kunnen worden. Religies met dit uitgangspunt hebben vaak complexe mythologische systemen. Dit staat in contrast met het Europese paganisme dat altijd een pantheon kende dat als uitgangspunt werd gebruikt voor de verschillende religies.
Het gevaar van het mixen van de termen priester en Sjamaan is culturele toe-eigening. In het na-Christelijke Europa is een grote zoektocht gaande naar onze traditionele cultuur en identiteit. Hierbij wordt soms (onbedoeld) gedaan aan culturele toe-eigening van aspecten van “native” volkeren en stammen. Er worden elementen uit hun culturen bestempeld als Viking of Keltisch, terwijl ze dit oorspronkelijk niet zijn.
Als we kijken naar de etymologie van het moderne woord Sjamaan, is het mogelijk afgeleid van het Russische woord šamán, dat weer afkomstig is van het woord samān uit een Toengoezische taal.
Hieruit kan je concluderen dat er geen Indo-Europese volkeren worden bedoeld met de term Sjamaan, maar Siberiërs. Aangezien uit DNA onderzoek is gebleken dat (sommige) Native Amerikanen Siberische voorouders delen, is het dan ook logisch om de term Sjamaan voor Native Amerikanen te gebruiken.
Culturen veranderen en mensen kunnen kiezen tot welke culturen ze zich aangetrokken voelen. Zo kan je jezelf zowel aangetrokken voelen tot de Viking cultuur en tegelijk sjamanisme of de oorspronkelijke Māori als godsdienst belijden.
Ons standpunt is dat het sjamanisme en het Europees paganisme te fundamenteel van elkaar afwijken om te zeggen dat onze bronstijd priester een Sjamaan kan zijn geweest.
Klassensysteem
Het is waarschijnlijk dat de Indo-Europese culturen een duidelijk klassensysteem hadden. Dit is o.a. te herleiden uit begrafenisrituelen en voor wie die wel of niet werden gebruikt. De Jamnacultuur, Hallstattcultuur en Vikingcultuur begroeven allemaal hun doden in grafheuvels, maar dit gold lang niet voor alle doden. Grafheuvels werden alleen gebruikt voor een specifiek deel van de bevolking. Het kostte veel moeite om een grafheuvel te maken. Dit maakt het aannemelijk dat grafheuvels alleen werden gebouwd voor mannen en vrouwen die een zeer belangrijke rol in hun samenleven hadden, zoals krijgers en priesters. In de late bronstijd waren zowel krijgers als priesters onderdeel van de hoogste klasse. Dit betekent dat er veel overeenkomsten zullen zijn tussen onze late bronstijd priester en onze late bronstijd krijger.
Samenstelling
Voor deze samenstelling hebben we onze priester in de Hallstatt B-periode geplaatst, net als onze late bronstijd krijger. Onze priester in deze blog heet ook Esugenos, om een parallel te trekken tussen de Indo-Europese aristocratie en hun priesterklasse.
Zowel priesters als krijgers behoorden tot een hoge klasse in de samenleving, wat betekent dat ze waarschijnlijk rijk waren. Dit valt ook terug te zien in wat ze dragen.
Prehistorische schoenen
Het schoeisel dat Esugenos draagt is mogelijk het oudste type schoeisel dat ooit heeft bestaan. Dit schoeisel werd tot in de 16de eeuw n.Chr gebruikt! Overal in Europa zijn resten van deze schoenen teruggevonden.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/leren-ijzertijdsandalen-bruin.html
Ondertuniek
Er zijn weinig kledingfragmenten teruggevonden uit de Late Bronstijd, omdat textiel snel vergaat. Daarom is wat kleding betreft een artistieke vrijheid genomen. Als we kijken naar de Mediterrane culturen dan is de tunica wijds in gebruik. Later, tot in de Middeleeuwen, bleven tunieken gedragen worden. Daarom gaan we ervan uit dat ook Esugenos tunieken droeg. Natuurlijk was het primaire doel van kleding niet het uitbeelden van status, maar om warm te blijven. Daarom draagt Esugenos een ondertuniek.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/ondertuniek-lofar-halflange-mouwen.html
Tuniek
De culturen van de late bronstijd waren zeer geavanceerd. In de latere Hallstattperiodes werden mensen met kostbare grafgiften begraven. In de bergen van Hallstatt, bij Salzburg, werd vanaf de steentijd zout gewonnen. Zout was onmisbaar voor het conserveren van voedsel. Hierdoor was de bevolking van Hallstatt zeer rijk. Esugenos draagt daarom een blauwe tuniek. Blauw was een kleurstof die duur was om te maken.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/viking-tuniek-torsten-blauw.html
Broek
We gaan ervan uit dat Esugenos geen broek heeft gedragen, omdat dit in naburige volkeren eveneens niet het geval was. Als Esugenos een broek zou hebben gedragen dan verwachten we dat het een soortgelijke stijl als de Thorsberg broek zou zijn geweest.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/search/thorsbergbroek/
Mantel & gewei
De mantel en het gewei hebben rituele doeleinden. Net als in het Sjamanisme gebruikte de Indo-Europese samenleving in sommige gevallen ceremoniële gedaantewisseling. De overgang van de Berserker naar de beer in de strijd of aangrenzende andere culturen zijn daar de meest bekende voorbeelden van. Op deze manier kunnen ook goden zoals Cernunnos die een gewei dragen worden geïnterpreteerd als half mens, half dier.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/schedel-edelhert-cernunnos.html
Priester ceremoniële staf
Esugenos draagt hierbij een ceremoniële staf met daarom delen van dieren die een bijzondere rol hadden in de Keltische religie om hun speciale eigenschappen. De staf was een veelvoorkomend voorwerp dat priesters en Völva in de Indo-Europese gemeenschap droegen. Ze werden regelmatig ook met de staf begraven. Waarschijnlijk is vanuit de staf ook het concept van de toverstok voortgekomen.
Ganzenveren
Ganzen stonden waarschijnlijk voor agressie in de Keltische cultuur
https://www.celticwebmerchant.com/nl/ganzenveren-set-van-10.html
Onderkaak van edelhert
Hertenschedel Ree
https://www.celticwebmerchant.com/nl/herten-schedel-met-gewei-en-kaken.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/onderkaak-edelhert.html
Binnen de Keltische mythologie is het hert een magisch wezen, in staat om tussen de werelden te bewegen. Zoals in Ierland veel verhalen zijn waarin mensen veranderen in herten. Zo werd bijvoorbeeld gezegd dat St. Patrick zichzelf en zijn metgezellen in herten veranderde om te ontsnappen aan een valstrik die was gelegd door een heidense koning. In het Welshe verhaal van Culhwch en Olwen is het hert een van de oudste dieren ter wereld, samen met de merel, de uil, de adelaar en de zalm.
De geweien van het hert worden vergeleken met boomtakken en kunnen dus vruchtbaarheid symboliseren. Omdat ze elk jaar worden afgeworpen en opnieuw groeien, kunnen ze ook verjonging en wedergeboorte symboliseren. Cernunnos, de Keltische gehoornde God, werd afgebeeld met de geweien van een hert; hij wordt beschouwd als een god van vruchtbaarheid en overvloed, en als de Heer van de Dieren. Volgens sommigen symboliseren zijn geweien een uitstraling van hemels licht. Afbeeldingen van herten zouden volgens sommigen zijn gebruikt om Cernunnos in niet-menselijke vorm te symboliseren.
Onderkaak Edelhert https://www.celticwebmerchant.com/nl/onderkaak-edelhert.html
Riem
We hebben Esugenos in deze opzet een textielen riem gegeven. Maar ook leren riemen werden gebruikt.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/viking-riem-elina-naturel.html
Sieraden
In de graven uit de Hallstattperiode zijn bronzen sieraden teruggevonden. Daardoor weten we goed welke sieraden gedragen werden. Traditioneel werd gedacht dat vrouwen met sieraden begraven werden, en mannen met oorlogsvoorwerpen. Inmiddels is gebleken dat dit niet helemaal juist is. Daarom schatten we dat sieraden door beide geslachten werden gedragen.
https://www.celticwebmerchant.com/nl/klassieke-armband.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/spiraalvormige-brilfibula.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/keltische-bovenarmband-met-spiralen.html