Deze blog gaat over nomadenvolkeren ten tijde van de Migratieperiode 300-800 n.Chr. Verschillende nomadenvolkeren speelden tijdens de Migratieperiode een centrale rol. In deze blog lees je wie deze volkeren waren en waar ze vandaan kwamen.
De Pontisch-Kaspische steppe is een uitgestrekt gebied van meer dan 5.000 kilometer, dat zich uitstrekt van het Karpatenbekken in Hongarije en Oekraïne tot aan China. Het bestaat grotendeels uit vlak grasland en wordt gekenmerkt door een extreem klimaat. Zomers kunnen temperaturen oplopen tot 50 graden Celsius, terwijl de winters met temperaturen van wel min 30 graden bitter koud zijn.
Al sinds de vroege steentijd is dit harde landschap het thuis van verschillende volkeren. Vanaf het einde van het Neolithicum speelden deze groepen een cruciale rol in zowel de Europese als Aziatische geschiedenis, waarbij ze vanuit dit gebied hun invloed ver uitstrekten.
Steppecultuur
Na de introductie van het paard rond het 5e tot 4e millennium v.Chr. konden steppevolkeren grotere kuddes houden. Het harde leven op de steppe dwong hen constant rond te trekken tussen graasgebieden om hun kuddes te voeden. Hun bezit was beperkt tot wat op poten en wielen kon worden vervoerd, wat het vatbaar maakte voor diefstal. Dit maakte steppeculturen militaristischer dan boerensamenlevingen.
Om te overleven vormden ze grote confederaties, door klassieke schrijvers aangeduid als de Scythen, Sarmaten, Hunnen of Mongolen. Deze allianties bestonden uit een mix van nomadische stammen, soms met een gedeelde etnische achtergrond, maar vaak ook uit verschillende volkeren. Zo werden de Sarmaten en Alanen in eerste instantie door de Hunnen verdreven, maar uiteindelijk opgenomen in de Hunnitische confederatie.
Net zoals 'barbaarse' volkeren invloed hadden op het Laat-Romeinse rijk, mengden steppevolkeren voortdurend met elkaar en namen ze elkaars culturele uitingen over, wat hun samenlevingen flexibel en dynamisch maakte.
Indo-Europese oorsprong
In het neolithicum ontstond in dit gebied de Proto-Indo-Europese cultuur, gebaseerd op een dharmatische religie en eedverbintenissen. Rond 3500 v.Chr. trokken deze nomadische volkeren naar Europa, waar ze zich mengden met Neolithische boeren, wat leidde tot gemengde culturen zoals de Touwbekercultuur en Yamnaya Cultuur.
Een deel keerde terug naar hun thuisland en vormde nieuwe culturen zoals de Sintashta- en Andronovo-cultuur. Hieruit ontstonden de Indo-Iranen en Indo-Arya's, die verder trokken naar Iran en India. Deze volkeren deelden een gemeenschappelijke oorsprong in taal, religie en cultuur, die ook Europa beïnvloedden. Vanuit deze culturele mix kwamen latere steppe confederaties zoals de Scythen, Sarmaten en Alanen voort.
De Hunnen
De Hunnen waren een nomadische confederatie die zich tussen de 4e en 6e eeuw n.Chr. ontwikkelde in Centraal-Azië, de Kaukasus en Oost-Europa. Volgens Europese overleveringen werden zij voor het eerst waargenomen ten oosten van de Wolga-rivier, in een gebied dat destijds bekendstond als Scythië. Rond 370 n.Chr. bereikten de Hunnen de Wolga waar ze de Goten en Alanen verdreven. Dit leidde tot een massale westelijke migratie van beide volkeren. Tegen 430 hadden de Hunnen een groot, maar kortstondig rijk gesticht aan de Donaugrens van het Romeinse Rijk in Europa. Delen van de Alaanse en Sarmatische stammen die niet waren gevlucht, werden net als delen van de Goten geïntegreerd binnen de Hunnische confederatie. Zo vormden de Hunnen gecombineerd met de Germaanse Goten een mixcultuur van Aziatische en Europese nomadenvolkeren.
Afkomst van de Hunnen
De Hunnen verschenen rond 370 n.Chr. plotseling in Europa, vermoedelijk afkomstig uit Centraal-Azië. Ze worden vaak verbonden met de Xiongnu, een volk uit Noord-China (3e eeuw v.Chr.–1e eeuw n.Chr.), maar dit blijft omstreden. Genetisch onderzoek wijst op enkele overeenkomsten met populaties uit Oud-Mongolië.
Rol van de Hunnen tijdens op de migratiepierode
De Migratieperiode (300-800 n.Chr.) kan worden opgedeeld in twee grote migratiegolven. De Hunnen speelden een cruciale rol in het op gang brengen van de eerste migratiegolf (300-500 n.Chr.). Hun opkomst in de 4e eeuw veroorzaakte een kettingreactie van volkerenbewegingen. Vanuit de Euraziatische steppe vielen de Hunnen West-Europa binnen, waarbij zij de Goten, Sarmaten en Alanen voor zich uit dreven. Dit veroorzaakte massale verschuivingen en conflicten in en rond het Romeinse Rijk.
De Tervingi, een Gotische stam, vluchtten in 376 n.Chr. over de Donau naar Romeins grondgebied om aan de Hunnen te ontsnappen. Deze migratie leidde tot spanningen met de Romeinen, die uitmondden in de Slag bij Adrianopel in 378 n.Chr., waarin de Romeinen een zware nederlaag leden. Uit de Tervingi ontstonden later de Visigoten, die in 410 n.Chr. Rome plunderden en zich uiteindelijk vestigden in Gallië en Spanje. Hier stichtten zij rond 460 n.Chr. het Visigotische Koninkrijk.
Attila de Hun
Onder leiding van hun koning Attila voerden de Hunnen frequente en verwoestende aanvallen uit op het Oost-Romeinse Rijk. In 451 vielen zij de West-Romeinse provincie Gallië binnen, waar ze werden geconfronteerd met een gecombineerd leger van Romeinen en Visigoten in de Slag op de Catalaunische Velden. In 452 vielen zij Italië binnen. Na de dood van Attila in 453 verloren de Hunnen echter hun macht en werd hun rijk grotendeels vernietigd na de Slag bij Nedao rond 454. Nazaten van de Hunnen, of opvolgers met vergelijkbare namen, werden door naburige volkeren nog tot in de 8e eeuw vermeld in delen van Oost-Europa en Centraal-Azië.
Attila’s Laatste Campagne
In 452 trok Attila Italië binnen, verwoestte steden zoals Aquileia en Verona, en leek zich voor te bereiden op een aanval op Rome. Keizer Valentinianus III stuurde een delegatie, onder wie paus Leo I, om met hem te onderhandelen. Bij de rivier de Mincio ontmoetten zij Attila, die tot ieders verbazing instemde om zich terug te trekken. De reden voor dit besluit is onduidelijk. Mogelijk speelde ziekte een rol, of was er sprake van logistieke problemen. Sommigen geloven dat paus Leo’s aanwezigheid symbolisch gewicht had.
Nadat Attila zich had teruggetrokken uit Italië, richtte hij zijn blik op Constantinopel. Keizer Marcian had geweigerd verdere schattingen aan de Hunnen te betalen, en Attila bereidde een nieuwe campagne voor. Deze plannen werden abrupt afgebroken toen hij in 453 onverwacht stierf, vermoedelijk aan een bloeding tijdens zijn huwelijksnacht.
De Val van het Rijk
Met Attila’s dood brak chaos uit binnen het Hunnische Rijk. Zijn zonen, onder wie Ellak en Dengizich, slaagden er niet in om de macht te consolideren. In 454 kwam het tot een confrontatie bij de Slag bij Nedao, waar een coalitie van Germaanse stammen onder leiding van de Gepidische koning Ardaric de Hunnen versloeg. Ellak sneuvelde, en de Hunnische overheersing in Europa begon uiteen te vallen.
Tegelijkertijd werden de Hunnen vanuit het oosten bedreigd door nieuwe Turkstalige volkeren, zoals de Saraguren en Onoguren. In 463 versloegen de Saraguren de Akatziri-Hunnen en namen de controle over in de Pontische Steppe, waarmee het rijk verder uiteenviel.
Dengizich en de Laatste Strijd
Dengizich, een andere zoon van Attila, deed een wanhopige poging om het rijk te herstellen. Zijn campagnes tegen het Oost-Romeinse Rijk waren echter gedoemd te mislukken. In 467 werden zijn troepen omsingeld en verslagen. Twee jaar later, in 469, sneuvelde Dengizich, waarmee de Hunnische macht in Europa definitief tot een einde kwam.
Nasleep en Nalatenschap
Ondanks de ineenstorting van het rijk bleef de invloed van de Hunnen voelbaar. Sommige groepen, mogelijk onder leiding van Attila’s zoon Ernak, leefden voort als de Kutriguren en Utiguren, voorlopers van de Bulgaren. Andere restanten werden wellicht de Noord-Kaukasische Hunnen.
Attila’s naam bleef een krachtige mythe. Steppeheersers in de eeuwen na hem claimden af te stammen van de Hunnen om hun eigen gezag te versterken. Zowel in westerse als Byzantijnse bronnen bleef de term "Hunnen" gebruikt worden voor verschillende steppevolkeren, wat getuigt van de blijvende impact van hun legendarische verleden.
De Sarmaten
De Sarmaten waren een grote confederatie van nomadische ruitervolkeren die onderdeel uitmaakten van de bredere Scythische cultuur. De Sarmaten spraken een Indo-Europese taal (Iraans) en hadden een Indo-Europese cultuur en religie. De vroegste verwijzing naar de Sarmaten is te vinden in de Avesta, waar ze worden aangeduid als Sairima. Al rond de 4e en 3e eeuw v.Chr. begonnen ze westwaarts te trekken en kregen ze de overhand over de aan hen nauwverwante Scythen. Op hun hoogtepunt, rond 100 v.Chr., strekte hun invloed zich uit van de Wisła (Weichsel) in het westen tot de monding van de Donau en oostwaarts tot de Wolga, met gebieden langs de Zwarte Zee, de Kaspische Zee en de Kaukasus.
Interactie met Rome en andere volken
In de 1e eeuw n.Chr. kwamen de Sarmaten steeds meer in contact met het Romeinse Rijk, vaak als bondgenoten van Germaanse stammen. In de 3e eeuw verloren ze echter hun dominantie over de Pontische steppe door de opkomst van de Germaanse Goten. Met de invallen van de Hunnen in de 4e eeuw sloten veel Sarmaten zich aan bij de Goten en andere Germaanse stammen, zoals de Vandalen, en vestigden zich uiteindelijk in het West-Romeinse Rijk.
Veel Sarmaten werden rond de 3e - 4e eeuw n.Chr. door de Romeinen gerekruteerd als Foederati en auxilia troepen. Het waren geliefde ruiters die o.a. werden ingezet als verkenners voor de Romeinse legers. In de 3e eeuw werden Sarmatische ruiters zelfs ingezet bij de muur van Hadrianus in Brittannië.
De verspreiding en nalatenschap van de Sarmaten
In het gebied tussen de Wolga en de Don hadden de Sarmaten een sterke aanwezigheid. Toen de cultuur op zijn neergangsfase was, assimileerden sommige Sarmaten in de Griekse samenleving, binnen het Bosporaanse Rijk, terwijl anderen opgingen in de proto-Circassische Maeotische bevolking, de nomadische Alanen en de Germaanse Goten. Later werden sommige Sarmaten opgenomen door vroege Slavische volken.
Genetische connecties
Genetisch onderzoek wijst erop dat de Sarmaten waarschijnlijk verwant waren aan de oostelijke Yamnaya-cultuur uit de Bronstijd. Ze hebben een duidelijke genetische connectie met vroege Iraanse en Euraziatische steppevolkeren.
De Alanen
De Alanen waren een nomadenvolk ontstaan uit de Sarmaten. Ze migreerden naar het gebied dat nu bekendstaat als de Noord-Kaukasus. Sommigen trokken verder naar Europa en later helemaal naar Noord-Afrika. Ze waren onderdeel van de Sarmaten en mogelijk verwant aan de Massageten. Moderne historici hebben de Alanen in verband gebracht met de Centraal-Aziatische Yancai, genoemd in Chinese bronnen, en met de Aorsi, genoemd in Romeinse bronnen.
Nadat ze westwaarts migreerden en een dominante rol kregen onder de Sarmaten op de Pontisch-Kaspische Steppe, worden de Alanen in de 1e eeuw n.Chr. genoemd in Romeinse geschriften. In die tijd hadden ze zich gevestigd in het gebied ten noorden van de Zwarte Zee en voerden ze regelmatig invallen uit in het Parthische Rijk en de Zuid-Kaukasusprovincies van het Romeinse Rijk.
Goten en Alanen
Tussen 215 en 250 n.Chr. verbraken de Goten hun macht op de Pontische Steppe, waardoor een aanzienlijk deel van de Alanen door hen werd geassimileerd.
Na de nederlaag van de Goten door de Hunnen op de Pontische Steppe rond 375 n.Chr., migreerden veel Alanen westwaarts, samen met verscheidene Germaanse stammen. In 406 n.Chr. staken ze samen met de Vandalen en de Sueven de Rijn over en vestigden zich in Orléans en Valence. Rond 409 n.Chr. sloten ze zich opnieuw aan bij de Vandalen en Sueven om de Pyreneeën over te steken naar het Iberisch Schiereiland, waar ze zich vestigden in Lusitanië en Hispania Carthaginensis.
De Alanen op het Iberisch Schiereiland werden in 418 n.Chr. zwaar verslagen door de Visigoten en droegen daarna hun macht over aan de Hasdingi-Vandalen. In 428 n.Chr. staken de Vandalen en Alanen de Straat van Gibraltar over naar Noord-Afrika, waar ze een koninkrijk stichtten. Dit koninkrijk bleef bestaan tot het in 534 werd veroverd door troepen van de Byzantijnse keizer Justinianus I.
In de 9e eeuw stichtten de Alanen die onder Hunnitische heerschappij waren gebleven het machtige koninkrijk Alanië. Dit koninkrijk bleef bestaan tot de Mongoolse invasies in de 13e eeuw. Verschillende geleerden beschouwen deze Alanen als de voorouders van de moderne Osseten.
De Alanen spraken een Oost-Iraanse taal die afstamde van het Scythisch-Sarmatische en uiteindelijk evolueerde tot de moderne Ossetische taal. De naam "Alanen" is een Oost-Iraanse dialectvorm van de Oud-Iraanse term "Aryan" en is daarmee verwant aan de naam van het land Iran (afgeleid van de genitief meervoud *aryānām).
Genetica
De genetische studies ondersteunen het idee dat de Ossetiërs direct afstammen van de Alanen, aangezien hun belangrijkste haplogroep G2 overeenkomt. De Alanen vertoonden genetische overeenkomsten, wat wijst op nauwe verwantschap binnen de stam. Verder werd aangetoond dat er genetische verbindingen zijn tussen de Alanen en de Tsjetsjenen van de Shoanoy Teip, wat een mogelijk verband tussen deze groepen suggereert. Verder vertonen de Alanen een genetische verbintenis met andere Indo-Europese volkeren.
Nomadenvolkeren tijdens de 2de migratiegolf
De plotselinge neergang van het Hunnische rijk veroorzaakte op de steppe een machtsvacuüm. Hierin sprongen verscheidene andere stammenconfederaties die elk hun eigen rol speelden in de tweede migratiegolf tijdens de migratieperiode.
Magyaren
De oorsprong van de Magyaren (Hongaren) is vaak onderwerp van debat. Aangezien de Hongaarse taal tot de Oegrische taalfamilie behoort, worden de Hongaren meestal beschouwd als een Oegrisch volk dat zijn wortels heeft in het Oeralgebergte, West-Siberië of de Midden-Wolga-regio. Rond 3000 v.Chr. splitsten de Oeralsprekende volkeren zich op, die oorspronkelijk in de centrale en zuidelijke delen van het Oeralgebergte woonden. Sommigen trokken westwaarts en kwamen in contact met Indo-Europese volkeren zoals de Andronovo-cultuur en Aziatische culturen uit de regio Baikal-Altai. In de 4e en 5e eeuw n.Chr. woonden ze ten westen van het Oeralgebergte, in de regio tussen de zuidelijke Oeral en de Wolga, ook wel Basjkirostan genoemd. Van daaruit trokken ze in de 8e eeuw richting de Don-rivier. Daar werden ze ondergeschikten van het Khazaarse Rijk en bedreven ze naast veeteelt ook landbouw. Volgens traditie waren de Hongaren georganiseerd in een confederatie van zeven stammen: Jenő, Kér, Keszi, Kürt-Gyarmat, Megyer, Nyék en Tarján.
Magyaren tijdens de migratieperiode
Rond 830 n.Chr. leidde een opstand in het Khazaarse rijk ertoe dat drie stammen, de Kabaren, zich bij de Hongaren voegden en zich vestigden in de Etelköz, een gebied tussen de Karpaten en de Dnjepr. Vanaf 862 begonnen de Hongaren, samen met hun bondgenoten, plunderingstochten naar het Karpatenbekken en omliggende gebieden. Deze tochten richtten zich voornamelijk op het Oost-Frankische Rijk en Groot-Moravië.
In de periode 862–895 veroverden de Hongaren het Karpatenbekken, onder leiding van Árpád en zijn vader Álmos. Deze verovering verliep volgens een zorgvuldig plan. Archeologisch bewijs toont aan dat hele gezinnen, inclusief vrouwen en kinderen, zich bij de krijgers vestigden. Dit duidt op een sterke, goed georganiseerde gemeenschap met militaire slagkracht. De val van Groot-Moravië rond 902 en het grotendeels onbewoonde karakter van de regio maakten de vestiging eenvoudiger. De Slaven die in het gebied woonden, werden geassimileerd of tot slaaf gemaakt.
De Pannonische Avaren
De Pannonische Avaren waren een bondgenootschap van verschillende nomadische volkeren uit Eurazië met uiteenlopende achtergronden. Hun rijk, het Avar Khaganaat, strekte zich uit over het Pannonische Bekken en grote delen van Centraal- en Oost-Europa tussen de late 6e en vroege 9e eeuw n.Chr. .
De term "Pannonische Avaren" wordt gebruikt om ze te onderscheiden van de Avaren in de Kaukasus, een ander volk waarmee ze mogelijk geen directe band hadden. De naam "Avaren" dook voor het eerst op in de 5e eeuw, maar de Pannonische Avaren kwamen pas in de 6e eeuw prominent naar voren. Ze werden waarschijnlijk gedreven door de wens om te ontsnappen aan de heerschappij van de Göktürks. Het meest bekend zijn ze voor hun invasies tijdens de Avaars-Byzantijnse oorlogen (568–626) en hun rol in de Slavische migraties naar Zuidoost-Europa.
Oorsprong en Migratie
Recente genetische studies wijzen erop dat de Pannonische Avaren voornamelijk van Noordoost-Aziatische afkomst waren. Hun genetische profiel lijkt sterk op dat van moderne bevolkingsgroepen in Mongolië en de Amoer-regio (Mantsjoerije). Dit suggereert dat ze snel migreerden vanuit de oostelijke steppen van Eurazië. Mogelijk stamden ze af van de restanten van het Rouran-Kaganaat, aangevuld met andere steppegroepen.
Historische bronnen noemen verschillende namen en invloeden in verband met de Avaren. Zo beschreef Priscus de Retor in de 5e eeuw hoe ze deel uitmaakten van complexe machtsverhoudingen in de steppen, waarin volkeren als de Šaragurs, Onogurs, en Sabirs betrokken waren. Een eeuw later vermeldde Menander Protector dat de Göktürks hen als voormalige onderdanen beschouwden en ze "ontsnapte slaven" noemden.
Byzantijnse auteurs zoals Theophylact Simocatta voegden hieraan toe dat de Pannonische Avaren zich ten onrechte deze naam hadden toegeëigend. Volgens hem waren ze in werkelijkheid andere steppevolkeren, zoals de Var en Chunni, die een nieuwe identiteit hadden aangenomen om prestige te winnen.
Cultuur en Invloed
De Pannonische Avaren waren meesters in het verenigen van verschillende culturele invloeden. Hun elite gebruikte Turkse, Mongoolse en Toengoezische talen, terwijl Proto-Slavisch mogelijk als lingua franca diende. Hun religie was oorspronkelijk sjamanistisch, maar na 796 vond het christendom ingang.
Archeologische vondsten zoals wapens, sieraden en gebruiksvoorwerpen, bijvoorbeeld op een begraafplaats in Gyenesdiás, Hongarije, tonen een rijke en diverse cultuur. Daarnaast imiteerden ze vaak Byzantijnse munten en kunstwerken, zoals gouden kommen en sieraden.
Etnische Samenstelling
De exacte herkomst van de Pannonische Avaren blijft een raadsel. Historici suggereren dat ze bestonden uit een mengsel van Turkse, Mongoolse, Iraanse en andere steppegroepen. In Europa assimileerden ze waarschijnlijk Germaanse en Slavische bevolkingen. Ondanks deze diversiteit was hun identiteit sterk verbonden met hun politieke instellingen en leiderschap. Hun naam en status als "Avaren" verdwenen snel na de val van hun rijk in de vroege 9e eeuw, toen het werd veroverd door de Franken en Bulgaren.
De Bulgaren
De Bulgaren, ook wel bekend als Bulghars, Bolgars of Bolgari, waren Turkse semi-nomadische krijgerstammen die tussen de 5e en 7e eeuw floreerden op de Pontisch-Caspische steppe en in het Volgaregio. Ze waren nomadische ruiters uit de Volga-Ural regio, hoewel sommige onderzoekers hun etnische wortels naar Centraal-Azië traceren. Hun cultuur weerspiegelde de levensstijl van de Euraziatische steppen, inclusief heidendom, sjamanisme en het geloof in de hemelgod Tangra.
Een Samensmelting van Stammen
De Bulgaren waren een verzameling van stammen zoals de Onoğurs, Utigurs en Kutrigurs. Door oorlogen en bondgenootschappen vormden zij een sterker verenigd volk. Tegen de 8e eeuw waren de Bulgaren uitgegroeid tot een machtige politieke en militaire macht, met een blijvende invloed op de Euraziatische geschiedenis.
Verwarring over de Oorsprong
De oorsprong van de Bulgaren blijft onderwerp van debat. Sommigen situeren hun oorsprong in Kazachstan en de Noord-Kaukasus, terwijl anderen de Pontisch-Caspische steppe als waarschijnlijker beschouwen. Er zijn aanwijzingen dat zij banden hadden met de Hunnen, of mogelijk zelfs een tak daarvan waren. Het is bekend dat de Onogur-Bulgaren elementen van de Hunnen opnamen na de dood van Dengizich, de laatste Hunnische leider.
Vroege Vermeldingen
De Bulgaren werden voor het eerst expliciet genoemd in 480, toen zij als bondgenoten van de Byzantijnse keizer Zeno tegen de Ostrogoten vochten. Andere vroege verwijzingen komen uit geografische werken, zoals die van Anania Shirakatsi, die verschillende Bulgaarse stammen in de Noord-Kaukasus en de Kuban-steppe beschreef.
Integratie en Invloed
In 463 werden de Bulgaren in verband gebracht met Oğurische Turkse stammen die vanuit Centraal-Azië naar de Pontisch-Caspische steppe migreerden. Gedurende de 6e en 7e eeuw vermengden zij zich met Avaren en andere steppevolkeren.
Taal en Culturele Invloeden
De Bulgaren spraken een Turkse taal uit de Oghurische tak, de Bulgar-taal. Tijdens hun westwaartse migratie over de Euraziatische steppe assimileerden zij andere stamgroepen, zoals Iraanse, Fins-Oegrische en Hunnische stammen. Hun samenleving behield militaire titels en gewoonten van de steppen, wat hen onderscheidde van de agrarische volkeren in hun omgeving.
Het Oude Grote Bulgarije
In de 7e eeuw vestigden de Bulgaren zich in de Pontisch-Caspische steppe en stichtten daar het rijk van Oude Grote Bulgarije. Dit rijk, dat van circa 630 tot 668 bestond, markeerde hun opkomst als een belangrijke politieke macht. Het rijk werd echter vernietigd door het Khazarenrijk, wat de Bulgaren dwong nieuwe gebieden te zoeken.
Het Eerste Bulgaarse Rijk
Na de nederlaag tegen de Khazaren migreerde een deel van de Bulgaren onder leiding van Khan Asparukh naar het westen. In 681 veroverden ze Moesië (het huidige Bulgarije) en stichtten daar het Eerste Bulgaarse Rijk, ook bekend als Danubisch Bulgarije. De Bulgaren werden een politieke en militaire elite, maar vermengden zich uiteindelijk met Slavische en Byzantijnse bevolkingen. Dit proces leidde tot de Slavisering van de Bulgaren, waardoor zij een van de voorouders werden van de moderne Bulgaren.
Volga-Bulgarije
Niet alle Bulgaren migreerden westwaarts. Een andere groep trok naar de rivier de Volga en stichtte daar Volga-Bulgarije. Deze samenleving behield haar identiteit tot de 13e eeuw. Moderne Volga-Tataren, Baskieren en Tsjoevasjen beschouwen zich als afstammelingen van deze Volga-Bulgaren.
Zwaarden selectie migratieperiode
https://www.celticwebmerchant.com/nl/feltwell-zwaard-4de-5de-eeuw-nchr.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/angelsaxisch-zwaard-feltwell-4de-5de-eeuw.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/romeinse-spatha-podlodow-3de-eeuw-nc.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/romeins-zwaard-nydam.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/romeinse-3de-eeuwse-gladius-ravenna.html
Sieraden selectie migratieperiode
https://www.celticwebmerchant.com/nl/allamaanse-vogelfibula.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/alamanische-roosfibula.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/germaanse-fibula-type-hahnheim-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/angelsaksische-fibula-isle-of-wight.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/merovingische-s-fibula.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/germaanse-ravenbroche-gotland-rechts-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/germaanse-ravenbroche-gotland-links-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/germaanse-ravenbroche-gotland-links-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/norendorf-fibula.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/laat-merovingische-s-fibula-verzilverd.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/laat-klassieke-germaanse-armband.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/germaanse-schijfhanger-zonnekruis.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/merovingische-boogfibula.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/germaanse-kruisboogbroche.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/trisquelionamulet-vendelstijl-brons.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/merovingische-schijfhanger-zonnekruis.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/germaans-ravenamulet.html
Helmen selectie migratieperiode
https://www.celticwebmerchant.com/nl/vroegmiddeleeuwse-spangenhelm-volksverhuizingen.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/germaanse-helm-met-wangkleppen.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/germaanse-spangenhelm-henning.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/germaanse-spangenhelm.html
https://www.celticwebmerchant.com/nl/ulfberth-laat-romeinse-spangenhelm-deir-el-medina.html